Vào những năm cuối của thế kỷ XX, châu Á có những biến đổi lớn. Trong đó, Trung Quốc – một quốc gia rộng lớn, có nền văn hóa lâu đời cũng không thoát khỏi thân phận thuộc địa. Để hiểu rõ đất nước này đã bị các nước đế quốc xâm lược như thế nào và cuộc đấu tranh của nhân dân Trung Hoa ra sao, chúng ta cùng tìm hiểu lịch sử Trung Quốc cùng Học Thông Minh nhé.

tìm hiểu về lịch sử Trung Quốc
Tìm hiểu về lịch sử Trung Quốc

1. Trung Quốc bị các quốc gia đế quốc xâm lược

 

1.1 Nguyên nhân Trung Quốc bị xâm lược

  • Thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX các nước tư bản phương Tây tăng cường xâm chiếm thị trường toàn cầu.
  • Trung Quốc là một thị trường béo bở, tiềm năng, chế độ đang suy yếu nên trở thành đối tượng bị nhắm đến bởi nhiều nước đế quốc.
  • Chế độ phong kiến nhà Mãn Thanh đang dần bị suy yếu.
Các nước xâu xé chiếc bánh ngọt Trung Quốc
Các nước xâu xé chiếc bánh ngọt Trung Quốc

1.2 Quá trình đế quốc xâm lược Trung Quốc

– Thế kỷ XVIII các nước đi đầu là Anh đòi Mãn Thanh “mở cửa”, cắt đất

– Đi đầu là thực dân Anh:

+ Thế kỷ XVIII các quốc gia đế quốc gia đế quốc đứng đầu là Anh đòi Mãn Thanh “mở cửa” để buôn bán thuốc phiện.

+ Anh thực hiện chiến dịch “Chiến tranh thuốc phiện” (6/1840 đến 8/1842)

+ Chúng đã buộc nhà Thanh phải ký Hiệp ước Nam Kinh vào năm 1842 và chấp nhận mọi điều khoản bất hợp lý (nhượng Hồng Kông, mở 5 cửa biển, bồi thường chiến phí,…)

Ngoài Anh, các nước sau đua nhau xâu xé Trung Quốc:

+ Đức chiếm Sơn Đông

+ Anh chiếm châu thổ sông Dương Tử

+ Pháp xâm lược các khu vực Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông

+ Nga – Nhật Bản chiếm Đông Bắc

1.3 Hậu quả

– Xã hội Trung Quốc nổi lên mâu thuẫn giữa các phe:

+ Nhân dân Trung Quốc với đế quốc

+ Nông dân với phong kiến

+ Tình hình đấu tranh gay gắt dẫn đến phong trào chiến đấu chống đế quốc, phong kiến nổ ra mạnh mẽ

>>Đọc thêm: Tình hình các nước châu Á giữa hai cuộc chiến tranh thế giới

2. Phong trào đấu tranh của nhân dân Trung Quốc giai đoạn XIX đến đầu thế kỷ XX

2.1 Khởi nghĩa Thái bình Thiên Quốc

– Diễn biến: Ngày 1/1/1851 tại Kim Điền (Quảng Tây) khởi nghĩa chính thức được nổ ra, lan rộng khắp cả nước, đến năm 1864 thất bại do sự đàn áp gay gắt của chủ nghĩa đế quốc.

+ 1/1/1851 Hồng Tú Toàn lãnh đạo nhân dân nổi dậy khởi nghĩa tại Kim Điền (Quảng Tây) sau đó lan rộng ra phạm vi cả nước.

+ Quân khởi nghĩa đã xây dựng nên chính quyền (Tiên Kinh), thực thi nhiều chính sách tiến bộ.

+ Ngày 19/7/1864 quân Mãn Thanh tấn công Thiên Kinh đàn áp phong trào => Cuộc khởi nghĩa thất bại

– Lãnh đạo: Hồng Tú Toàn

– Lượng lượng nòng cốt: nông dân

– Tính chất: Là cuộc khởi nghĩa nông dân vĩ đại chống đế quốc phong kiến làm lung lay triều đình phong kiến nhà Thanh

Khởi nghĩa Thái bình Thiên Quốc được nổ ra
Khởi nghĩa Thái bình Thiên Quốc được nổ ra

2.2 Phong trào Duy Tân 1898

Trước nguy cơ xâm lược một số nhân vật tiến bộ thuộc giới sĩ phu Trung Quốc chủ trương tiến hành cải cách nhằm cứu vãn tình thế. Đó là cuộc vận động Duy Tân do Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu lãnh đạo được sự đồng tình ủng hộ của vua Quang Tự tuy nhiên phong trào nhanh chóng bị thất bại.

– Diễn biến: Năm 1898 cuộc vận động Duy Tân diễn ra, tiến hành cải cách cứu vãn tình thế dưới sự lãnh đạo của Lương Khải Siêu và Khang Hữu Vi.

– Lực lượng: quan lại, sĩ phu tiến bộ, nhà vua Quang Tự.

– Tính chất: Chủ trương cải cách dân chủ, tư sản với mục tiêu xây dựng khuynh hướng tư sản ở Trung Quốc.

2.3 Phong trào Nghĩa Hoàn đoàn

– Diễn biến: Năm 1899 bùng nổ ở Sơn Đông sau đó lan sang Trực Lệ, Sơn Tây, tấn công sứ quán nước ngoài tại Bắc Kinh với lực lượng tham gia chính là nông dân.

– Tính chất: Phong trào yêu nước chống đế quốc, giáng một đòn mạnh vào những nước đế quốc

– Nguyên nhân thất bại: chưa có tổ chức lãnh đạo, do sự bảo thủ của triều đình phong kiến.

>> Đọc thêm: Những cột mốc đáng nhớ của lịch sử Nhật Bản

3. Tôn Trung Sơn và cách mạng Tân Hợi 1911

3.1 Tôn Trung Sơn và Đồng minh hội

  • Tôn Trung Sơn là một tri thức với nhiều đóng góp đối với lịch sử Trung Quốc và có tư tưởng cách mạng theo khuynh hướng dân chủ tư sản.
  • Tháng 8 năm 1905: Tôn Trung Sơn tập hợp giai cấp tư sản Trung Quốc nhằm thành lập chính Đảng của giai cấp tư sản Trung Quốc “Đồng minh hội”.
  • Thành phần tham gia: trí thức tư sản, tiểu tư sản, địa chủ, thân sĩ bất bình với nhà Thanh cùng với một số đại biểu cấp công nông.
  • Cương lĩnh chính trị: theo chủ nghĩa Tam Dân của Tôn Trung Sơn.
  • Mục tiêu: lật đổ chính quyền nhà Thanh, thành lập dân quốc, thực thi bình đẳng về ruộng đất.
  • Lực lượng xã hội tham gia: tri thức tư sản, địa chủ, tiểu tư sản, thân sĩ bất bình với nhà Thanh.
Lược đồ cách mạng Tân Hợi
Lược đồ cách mạng Tân Hợi

3.2 Cách mạng Tân Hợi 1911

*) Nguyên nhân: 

  • Nhân dân Trung Quốc bất bình với chế độ phong kiến.
  • Ngòi nổ của cuộc cách mạng là do nhà Thanh phong quyền kiểm soát đường sắt cho đế quốc nên phong trào “giữ đường” bùng nổ, nhân cơ hội này Đồng minh hội phát động phong trào đứng lên chiến đấu.
  • Khởi nghĩa bùng lên mạnh mẽ ở Vũ Xương 10/10/1911 sau đó lan rộng ra khắp miền Trung và miền Nam.
  • Ngày 19/12/1911 Tôn Trung Sơn làm Đại Tổng Thống lâm thời, chính thức thành lập chính phủ lâm thời Trung Hoa dân quốc.

*) Diễn biến: 

  • Ngày 10/10/1911 cuộc Khởi nghĩa ở Vũ Xương nổi lên và nhanh chóng lan rộng khắp miền Trung, Nam Trung Quốc.
  • Ngày 29/12/1911 Tôn Trung Sơn được bầu làm đại tổng thống, thành lập Trung Hoa dân quốc sau Đại hội họp ở Nam Kinh. 
  • Ngày 12/12/1912 Vua Thanh (Phổ Nghi) thoái vị khiến Tôn Trung Sơn buộc phải từ chức.
  • Ngày 6/3/1912 Viên Thế Khải nhậm chức Đại Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc => Cách mạng chính thức chấm dứt.

Kết quả của cuộc đấu tranh: Vua Thanh thoái vị, Tôn TRung Sơn từ chức và nhường chức vị Tổng thống cho Viên Thế Khải.

4. Tính chất – Ý nghĩa

Tính chất cuộc cách mạng tư sản không triệt để.

Lật đổ phong kiến, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản, ảnh hưởng đến toàn châu Á.

Hạn chế: 

  • Không đật đổ hoàn toàn giai cấp phong kiến
  • Không đụng chạm đến những nước phong kiến đế quốc.
  • Vấn đề ruộng đất của nhân dân không được giải quyết triệt để.

Nguyên nhân xảy ra sự thất bại:

  • Vấn đề thiết yếu cho người dân như: Ruộng đất chưa được giải quyết hoàn toàn
  • Giai cấp phong kiến chưa bị lật đổ hoàn toàn, chưa tấn công đế quốc

5. Trắc nghiệm bài Trung Quốc lịch sử

 

Câu 1: Đâu là cuộc khởi nghĩa nông dân lớn nhất trong lịch sử Trung Quốc?

  1. Khởi nghĩa Hoàng Cân
  2. Khởi nghĩa Hoàng Sào
  3. Khởi nghĩa Xích Mi, Lục Lâm
  4. Khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc

Câu 2: Khởi nghĩa Thái Bình Thiên quốc ở Trung Quốc diễn ra trong thời gian bao nhiêu năm?

  1. 12
  2. 13
  3. 14
  4. 15

Câu 3: Phong trào Nghĩa Hoàn ở Trung Quốc diễn ra ở đâu?

  1. Sơn Đông
  2. Sơn Tây
  3. Bắc Kinh
  4. Trực Lệ

Câu 4: Đường lối chiến đấu của Tôn Trung Sơn là gì?

  1. Quân chủ lập hiến
  2. Cộng hòa
  3. Trung lập
  4. Dân chủ tư sản

Câu 5: Ý nghĩa của Cách mạng Tân Hợi của Trung Quốc là gì?

  1. Lật đổ triều đại phong kiến đương thời Mãn Thanh
  2. Ảnh hưởng đến phong trào giải phóng dân tộc của toàn thể châu Á
  3. Là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên diễn ra tại Trung Quốc
  4. Ngòi nổ chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế ở Trung Quốc, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển

Ngoài ra bạn có thể luyện tập các dạng bài trắc nghiệm bài Trung Quốc lịch sử 11 tại đây.

Vừa rồi là toàn bộ những dấu mốc đáng nhớ có vai trò quyết định của lịch sử Trung Quốc. Qua đó các bạn có thể thấy được thời kỳ nhân dân Trung hoa đấu tranh anh dũng, liên tục và rộng khắp để chống quân xâm lược. Để củng cố kiến thức về bộ môn Lịch sử và đạt được điểm số cao trong đề thi THPT quốc gia, các bạn đừng bỏ qua các dạng luyện thi trắc nghiệm online mà Học Thông Minh chia sẻ nhé.