Nguyên tử khối là gì? Tổng quan và cách học thuộc bảng nguyên tử khối
Trong chương trình hóa học cấp THCS, kiến thức về nguyên tử khối là phần kiến thức trọng tâm, đóng vai trò rất quan trọng. Đây được coi là “bệ đỡ”, là nền tảng cơ bản để các em học sinh có thể ghi nhớ, tiếp thu tốt các bài học tiếp theo.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy không phải học sinh nào cũng có thể nắm bắt tốt các kiến thức về nguyên tử khối, thậm chí gặp khó khăn trong việc hiểu đúng các khái niệm liên quan cũng như cách học, cách ghi nhớ nhanh và lâu nhất đối với phần kiến thức quan trọng này. Vì vậy, trong bài viết dưới đây, Học Thông Minh sẽ giúp các bạn giải quyết tất tần tật các vấn đề đó nhé!
1. Khái niệm nguyên tử khối là gì?
Nguyên tử khối là khái niệm dùng để chỉ khối lượng tương đối của nguyên tử, bao gồm tổng khối lượng của electron, proton và neutron. Do electron có khối lượng rất nhỏ nên không được tính, vì vậy nguyên tử khối được hiểu chính là khối lượng của hạt nhân.
Nguyên tử khối có đơn vị tính là đơn vị cacbon (đvC).
Số proton và neutron của mỗi nguyên tố là khác nhau, do đó nguyên tử khối của chúng cũng theo đó mà khác nhau. Do có trị số vô cùng nhỏ nên khối lượng nguyên tử được tính bằng g hoặc kg.
Phân tử khối được xác định là khối lượng của một nguyên tử và cũng có đơn vị tính là đvC. Phân tử khối được tính bằng tổng nguyên tử khối của các nguyên tử trong phân tử của chất đó.
2. Thế nào là nguyên tử khối trung bình?
Đa số các nguyên tố hóa học, như đã biết, đều là hỗn hợp của các đồng vị với tỉ lệ phần trăm số nguyên tử xác định. Vì vậy, nguyên tử khối của các nguyên tố có nhiều đồng vị được tính bằng nguyên tử khối trung bình của hỗn hợp các đồng vị đó và trong đó có tính đến tỉ lệ phần trăm số nguyên tử tương ứng.
Trong những tính toán không yêu cầu độ chính xác cao, nguyên tử khối được xác định chính bằng số khối.
Công thức tính nguyên tử khối trung bình như sau:
Nguyên tử khối trung bình = (aA + bB + cC)/100
Trong đó:
- a, b, c là số nguyên tử (hay còn gọi là % số nguyên tử) của mỗi đồng vị.
- A, B, C là nguyên tử khối (hay còn gọi là số khối) của mỗi đồng vị.
Xem ngay: Cách học tốt môn hóa
3. Nguyên tử khối có vai trò như thế nào?
Nguyên tử khối của một chất đóng vai trò rất quan trọng bởi căn cứ vào đó chúng ta có thể xác định được đó là chất nào.
Đồng thời, trong quá trình giải các bài tập liên quan đến tính toán hóa học hay lập công thức hóa học của hợp chất, nếu biết nguyên tử khối của các chất, các bạn học sinh sẽ có thể hoàn thành các dạng bài tập này một cách dễ dàng.
Bảng nguyên tử khối của một số nguyên tố thường gặp:
| Số Proton | Ký hiệu hoá học | Nguyên tử khối | Hoá trị |
| 1 | H | 1 | I |
| 6 | C | 12 | IV, II |
| 7 | N | 14 | III,II,IV,.. |
| 8 | O | 16 | II |
| 9 | F | 19 | I |
| 11 | Na | 23 | I |
| 12 | Mg | 24 | II |
| 13 | Al | 27 | III |
| 14 | Si | 28 | IV |
| 15 | P | 31 | III, V |
| 16 | S | 32 | II,IV,VI,.. |
| 17 | Cl | 35,5 | I,.. |
| 19 | K | 39 | I |
| 20 | Ca | 40 | II |
| 26 | Fe | 56 | II,III |
| 29 | Cu | 64 | I,II |
| 30 | Zn | 65 | II |
| 35 | Br | 80 | I,… |
| 47 | Ag | 108 | I |
| 56 | Ba | 137 | II |
| 80 | Hg | 201 | I,II |
| 82 | Pb | 207 | II,IV |
4. Vì sao đơn vị của nguyên tử khối là đơn vị cacbon?
Có thể bạn chưa biết, hydro và oxy đã từng được các nhà khoa học sử dụng làm đơn vị của nguyên tử từ thế kỷ thứ XII.
Tuy nhiên, qua thời gian dài nghiên cứu, hydro và oxy đã được chứng minh có sai số lớn hơn so với đơn vị cacbon, bên cạnh đó, cacbon cũng là nguyên tử phổ biến hơn trong tự nhiên so với hydro và oxy.
Chính vì vậy, để tránh các sai số này, Viện đo lường Quốc tế đã quyết định chọn đơn vị cacbon là đơn vị cho nguyên tử khối vào năm 1961, và được duy trì cho đến ngày nay.
5. Cách tính khối lượng thực của nguyên tử
Để tính khối lượng thực của nguyên tử, các bạn ghi nhớ thực hiện theo các bước như sau:
Bước 1: Trước khi làm bài, bạn cần ghi nhớ: 1 đvC = 1,6605.10-27 kg =1,6605.10-24 g
Bước 2: Tra thông tin trong bảng nguyên tử khối của nguyên tố hóa học. Chẳng hạn, nguyên tố B có nguyên tử khối là b, tức B = b.
Bước 3: Ta có công thức tính khối lượng thực của nguyên tử B là: mB = b . 0,166 .10-23 g
Để học tốt môn Hóa và các môn lớp 12 các em có thể luyện trắc nghiệm bài tập lớp 12 tại Học Thông Minh để rèn luyện kiến thức cho kỳ thì đại học
6. Cách học thuộc nguyên tử khối của các nguyên tố hóa học nhanh nhất
Mặc dù việc học thuộc bảng nguyên tử khối là rất khó khăn với các bạn học sinh, song đây lại được coi là tiền đề rất cần thiết để giải các dạng bài tập hóa học trong quá trình học. Vậy làm cách nào để có thể học thuộc dễ dàng, nhanh chóng và ghi nhớ lâu nhất phần kiến thức quan trọng này, mời các bạn cùng tham khảo một số phương pháp sau đây:
Thường xuyên luyện tập bằng cách làm nhiều bài tập hóa học
Các dạng bài tập trong môn Hóa học rất nhiều và đa dạng. Do đó, khi mới tiếp cận với bảng tuần hoàn hóa học, cách nhanh nhất để nhớ là bạn thường xuyên luyện tập bằng cách chăm chỉ giải các dạng bài tập đó, thực hiện qua lại nhiều lần để trở thành thói quen, khi đó bạn sẽ thấy việc ghi nhớ dễ dàng hơn rất nhiều.
Ở đầu mỗi bài tập Hóa, bạn sẽ thấy thông tin về nguyên tử khối đã được cho sẵn. Việc làm đi làm lại các bài tập với tần suất gặp các thông số này thường xuyên sẽ giúp não bộ của các bạn tự động ghi nhớ, thay vì phương pháp học vẹt dễ nhớ nhưng cũng mau quên.
Xem chi tiết: Học giỏi hóa nên làm nghề gì
Học thuộc nhanh chóng thông qua bài ca nguyên tử khối
Có một điều thú vị khi bạn tiếp cận và học thuộc bảng nguyên tử khối đó là sự xuất hiện của những bài thơ, bài ca được sáng tác, gieo vẫn rất dễ nhớ. Đây cũng được coi là một phương pháp rất sáng tạo để bạn có thể học thuộc bảng nguyên tử khối của các nguyên tố hóa học nhanh và nhớ lâu.
Nếu tìm kiếm trên các trang mạng xã hội, bạn sẽ thấy xuất hiện rất nhiều bài thơ, bài ca như thế. Với cách gieo vần có nhịp điệu dễ thuộc, dễ nhớ, các thông tin bao gồm tên nguyên tố hóa học và nguyên tử khối đi kèm dường như được tự động đi vào não bộ của bạn chỉ sau vài lần đọc đi đọc lại. Khi áp dụng vào quá trình làm bài, những thông tin kèm giai điệu này sẽ hiện rõ trong đầu bạn một cách trơn tru và thú vị. Ví dụ như:
- Hidro số 1 bạn ơi
Liti số 7 nhớ ngay dễ dàng
Cacbon thì nhớ 12
Nito 14 bạn thời chớ quên
Oxy 16 trăng lên
Flo 19 vấn vương riêng sầu,…
Hoặc một bài ca khác như sau:
- Hidro là 1
12 cột Cacbon
Nitơ 14 tròn
Oxi trăng 16
Natri hay láu táu
Nhảy tót lên 23
Khiến Magie gần nhà
Ngậm ngùi nhận 24
Trong bài viết trên đây, trắc nghiệm Học Thông Minh đã tổng hợp một số kiến thức cơ bản liên quan đến nguyên tử khối một cách đầy đủ và cụ thể nhất. Với việc tham khảo các thông tin trong bài viết, hy vọng các bạn đã có được cái nhìn tổng quan, nắm vững các kiến thức để vận dụng tốt vào quá trình học, đạt được các thành tích cao trong việc học nói chung và môn Hóa học nói riêng nhé!
